آیا عامل پیدایش مفهوم خدا عقلانى است یا روانى ؟

• بشر از اولین روزهاى پیدایش خود پیوسته به جستجو و کنجکاوى از این موضوع پرداخته است . اگر اثبات این موضوع را فطرى بشر ندانیم ، با اینکه فطرى است ، اصل بحث از آفریدگار جهان فطرى است .مسائل بسیارى وجود دارد که از قدیمترین دورانها مورد توجه بشر بود است از قبیل مسئله علیت و معلولیت عامه و همچنین علیت و معلولیتهاى خاصه از قبیل تأثیر فلان دارو در علاج فلان بیمارى و تأثیر زمین و خورشید و ماه در خسوف و کسوف و امثال اینها .اینگونه مسائل عامل عقلانى و منطقى داشته اند یعنى طبیعت عقلانى و استعداد فکرى بشر بوده است که او را متوجه اینگونه مسائل کرده است. احیانا ممکن است آنچه بشر قرن ها آنرا پذیرفته است خطا و ناصواب باشد و در عین حال عامل آن فکر ناصواب , استعداد منطقى و عقلانى بشر باشد . مثلا فلکیات قدیم و پاره اى از طبیعیات خطا و ناصواب بود , ولى عاملى که بشر را بسوى همین فکر ناصواب سوق داده است جز استعداد منطقى و عقلانى و فکرى او نبوده است .